top of page

PeÅŸrev nedir?

Saz eserlerinde en büyük form PeÅŸrev’dir. Türk Mûsıkîsinde Fasıl adı verilen takım da ilk olarak daima PeÅŸrev icra edilir. Klâsik Fasıl; PeÅŸrev, Beste, Ağır Semai, Åžarkı, Yürük Semai ve Saz Semaisi olarak sıralanır.

Genellikle dört haneden meydana gelir. Her hanenin sonunda “Teslim” adı verilen bir bölüm bulunur. PeÅŸrevler büyük usûllerle yapılmışlardır. Eski, bazı peÅŸrevlerin üç haneli olduÄŸu görülmüÅŸtür. Ancak bu tür peÅŸrevler tutulmamış ve terk edilmiÅŸtir. Ayrıca teslimi olmayan peÅŸrevlere de rastlanılmıştır. Teslimi bulunmayan peÅŸrevlerin ilk haneleri teslim yerine çalınmış olup; bu tür de, üç haneli peÅŸrevler gibi ilgi toplamamıştır.

Bir hanenin sonunda teslime geçilecek yerde “Güçlü” bulunur. Teslim ise makamın bitiÅŸi olduÄŸundan “Durak” perdesi ile son bulur.
Åžu halde peÅŸrevlerde dikkat edilmesi gereken kısımları üç bölümde inceleyebiliriz:


PeÅŸrevlerde hane

PeÅŸrevler dört haneli olarak yapılır.

Birinci hane makama giriÅŸtir. Makam dizisinin seslerinde dolaşıldıktan sonra teslim hanesine geçilir. Teslim hanesinde makam dizisinin sesleri kullanılarak durak-karar yapılır.

Ä°kinci hanede ise yakın makam dizilerine geçkiler yapılır. Tekrar teslim çalınarak üçüncü haneye geçilir.

Üçüncü hanede asıl makam dizisinin dışına çıkılarak deÄŸiÅŸik ses ve diziler kullanılır. Bu kısma “Meyan” adı verilir. Meyan’da genellikle tiz seslerde dolaşılır. Tekrar teslim hanesi çalınarak dördüncü haneye geçilir.

Dördüncü hane asıl makam seslerine dönüÅŸü saÄŸladığı gibi, deÄŸiÅŸik geçkiler de yapılabilir. Bu bölüm sonunda da teslim hanesi çalınarak peÅŸrev tamamlanmış olur.

Teslim

PeÅŸrevlerde teslim haneleri genellikle serbest yapılır. Hemen hemen peÅŸrevlerin en güzel bölümünü teÅŸkil eder. Teslim haneleri bestekâr tarafından özenle yapılmış naÄŸmelerden oluÅŸur. Parlak ve canlı bölümlerdir.

Usûl

PeÅŸrevler çoÄŸunlukla büyük usûllerle ölçülmüÅŸlerdir. Devr-i Kebir usûlü en fazla kullanılan usûldür. 28 zamanlı Devr-i Kebir usûlü yazılırken 4/4 lük olarak bölümlere ayrılır. Usûl tamamlanınca iki çizgiyle usûlün bittiÄŸi belirtilir. Çok az sayıda Sofyan usûlü ile de bestelenmiÅŸ peÅŸrevler vardır.

Dört hane ve teslimleri tamam olarak çalınan peÅŸrevler genellikle müstakil çalınan saz eserlerinde, konserlerde olur.

PeÅŸrevler dört haneli ve usullerinin büyük olmaları nedeniyle oldukça uzundurlar. Bu nedenle, belirli süresi olan bir fasıl, bir koro veya bir solistin programından önce peÅŸrevin sadece birinci hanesi çalınır, buna teslim eklenerek giriÅŸ tamamlanır. Sonra programa geçilir.

Türk Musikisinde Fasıl adı verilen takımda ilk olarak daima PeÅŸrev icra edilir.
Klâsik Fasıl; PeÅŸrev, Beste, Ağır Semai, Åžarkı, Yürük Semai ve Saz Semaisi olarak sıralanır.

 

bottom of page