Ses gruplarının kullanılması:

Bu ses gruplarından ya bir dörtlü grup + beşli grup ya da beşli grup + dörtlü grup kombinasyonları kullanılarak makamlar elde edilir. Kombinasyondaki ilk grubun ilk sesi makamın karar sesidir. Çoğunlukla iki grubun birleşmesindeki ortak ses de güçlü sestir. Makamların meydana getirilmesine geçmeden önce bazı terimleri bilmemiz gerekir.

Makam:

Türk müziğinde eserlerin ses dizilerini ve dizi özelliklerini; karar sesini, güçlü perdesini, donanımını, seyrini, yeden sesini tek kelime ile ifade eden terimdir. Kelime anlamı yer olmakla birlikte, sadece seslerin yerlerini göstermek yetmemiştir. Aynı yeri kullanan makamlar vardır. Melodi yapıları farklıdır.

Karar sesi:

Bir eserin durak veya bitiş sesi, dizinin ilk sesidir. Örneğin, rast makamının karar sesi rast (sol) sesidir.

Güçlü perdesi:

Çoğunlukla iki grubun birleşmesindeki ortak ses güçlü sestir. Eser icra edilirken, bu ses çok kullanılır. Asma karar dediğimiz melodik yapı değişmesi bu seste olur.

Yeden:

Durak perdesinden önceki sestir. Ancak her makamda böyle değildir. Bazen bu sesin diyezi de kullanılabilir.

Seyir:

Bir dizinin icrasında melodiler oluşurken alt seslerden üst seslere çıkılıyor veya tersi veya her ikisi de uygulanıyor olabilir. Bazı makamların diğer özellikleri aynı olmasına rağmen bu kullanım farkı makamı ortaya koyar.

Bundan dolayı seyir terimini incelemekte fayda var. Seyir, üçe ayrılır:

Çıkıcı seyir: Dizinin karar sesinden başlayıp üst / tiz seslere çıkan melodi seyridir.

İnici seyir: Dizinin tiz karar sesinden veya daha tiz seslerden başlayarak karar sesine inen melodi seyrine denilir.

Çıkıcı inici seyir: Hem çıkıcı, hem de inici melodi özellikleri gösteren seyir şeklidir.

Makamların oluşturulması:

Yukarda anlattığımız ses gruplarını çeşitli kombinasyonlarda kullanarak birbirinden farklı diziler elde ederiz. Elde ettiğimiz bu dizilerin karar seslerini değiştirebilir veya yapısal eklemeler yapabiliriz. İşte bu özelliklerine göre makamı üç grupta inceleyebiliriz

1- Basit makamlar:

Yukarda bahsettiğimiz dörtlü ve beşli ses gruplarını aynen kullanan makamlardır. On üç adettir. Makamın güçlüsü iki grubun birleştiği ortak sestir.

Bunlar:Çargâh, rast, uşşak, buselik, kürdi, hicaz, uzzal, hümayun, zirgüle, karcığar, hüseyni, suzinak ve neva makamlarıdır.

2- Şed (transpoze) makamlar:

Yukarıdaki on üç makamın ve aşağıda anlatacağımız birleşik makamlardan üç adedinin karar sesinin başka seslere taşınması ile elde edilir. On altı adettir. Örneğin Çargâh makamı çargâh ( do) sesi ile başlayan dizidir. Bu makamı dört ses geriye götürüp Rast ( sol ) sesinden başlatırsak ve hiç bir özelliğini değiştirmezsek yeni bir makam elde etmiş oluruz. Bu yeni makamda kullanılan Fa diyez 5 komadır ve mahur sesidir. Bu makamın adı mahurdur. Aynı şekilde karar sesini acemaşiran ( fa ) sesine taşırsak, aynı özelliklerde fakat başka bir diziymiş gibi icra edeceğimiz bu maka da acemaşiran denilir. Bunlar:

2.1- Çargâh makamının transpoze edilmesiyle elde edilen makamlar:

Acemaşiran ve mahur.

2.2- Buselik makamının transpoze edilmesiyle elde edilen makamlar:

Sultanîyegâh, ruhnevaz ve nihavend.

2.3- Kürdî makamının transpoze edilmesiyle elde edilen makamlar:

Kürdîlihicazkâr, ferahnüma ve aşkefza

2.4- Zirgüle makamının transpoze edilmesiyle elde dilen makamlar:

Şeddi araban, araban, suzidil, evcara, hicazkâr ve zirgüleli suzinak.

2.5- Rast makamının transpoze edilmesiyle elde dilen makam:

Nişaburek.

2.6- Neveser makamının transpoze edilmesiyle elde edilen makam:

Rengidil.

Birleşik makamlar:

Basit veya şed makamları 12 adet ses grubundan birini dizinin pes tarafına veya tiz tarafına ekleyerek elde edilen, yeni fakat 8 sesten fazla sesi olan makamlardır. Yukarda anlattığımız 12 adet ses grubundan başka ses grupları da kullanılır.
Bunlar: Hüzzam, segâh, müstear, maye, ferahnak, nikriz, pençgâh, zavil, arazbar, saba, dügâh, hüseynîaşiran, hicaz aşiran, buselikaşiran, aşiranzemzeme, ırak, eviç, nestenigâr, muhayyer sünbüle, acemkürdi, muhayyerkürdî, bayati araban, ferahfeza, gerdaniye, gülizar, hisarbuselik, şevkefza, şehnaz, tahirbuselik, yegâh, sabaaşiran, acem, sümbüle, isfahan, hüzzamı cedid, şevkidil, nihavendi kebir, nişabur, ..